Je droom is gerealiseerd! De paardenbodem is klaar en in gebruik. Nu komt de fase die helaas vaak te weinig aandacht krijgt: het onderhoud. Het gebruik van de paardenbodem zorgt voor gebruikssporen. Voor het behoud van je paardenbodem is goed onderhoud essentieel.

PAARDENMEST & VERVUILING

Het verwijderen van mest is allereerst een belangrijk aspect van onderhoud. Paardenmest vervuilt het zand, waardoor de waterdoorlatendheid en stabiliteit van de bodem wordt beperkt. De levensduur van de bodem wordt verminderd door de vermenging van mest door de toplaag. Aangeraden wordt om mest dagelijks, of direct na het rijden te verwijderen. Idem als hoeven uit krabben voor het rijden.

Ditzelfde geldt niet alleen voor paardenmest, maar ook voor bladeren. Bladeren composteren en ook dat vervuilt de bodem. Het regelmatig verwijderen van bladeren zorgt ervoor dat de toplaag niet onnodig vervuilt raakt.

DE BLIJVENDE INVLOED VAN WATER

De invloed van water is in een eerdere blog al benadrukt. Ook bij het onderhoud benoemen we nogmaals de blijvende invloed van water. Water in de toplaag zorgt voor de stabiliteit en zowel voor een binnen- als buitenbodem geldt dat de waterbalans altijd in orde dient
te zijn. Dit kan zowel vanaf de onderkant (door middel van een eb en vloedsysteem) als via de bovenkant worden geregeld (regen, of beregenen).

De bodem dient gelijkmatig te worden bewaterd. Indien delen van de bodem beter van water worden voorzien dan andere delen, ontstaat een toplaag die niet overal gelijk is. Dat wil je liever niet.

Het verdient de voorkeur om regelmatig te bewateren, zodat de hoeveelheid vocht in de toplaag in balans blijft.

EGALISEREN

Het is belangrijk dat een paardenbodem waterpas en geëgaliseerd ligt en blijft. Op het moment dat (minimale) hoogteverschillen ontstaan, verliest de bodem zijn goede eigenschappen. Zo kan bij beregening de zwaartekracht het water meenemen naar lagergelegen plekken. Verschillen in dikte van het zandpakket dienen voorkomen te worden om gelijkwaardige eigenschappen te behouden, anders kan het gebeuren dat één deel van de bodem beter te berijden is dan andere delen.

Bij heftige regenval en een ongelijke bodem zullen de plassen die blijven staan zwakke en zachte plekken in de paardenbodem geven. Het is dus zaak om bij aanleg te zorgen dat de bodem waterpas ligt en met regelmatig onderhoud te bewaken dat dit zo blijft. Door correct te slepen kan de gelijkmatigheid van de bodem worden behouden. Mocht de paardenbodem onverhoopt iets van zijn gelijkmatigheid hebben verloren, is er nog geen man overboord: met behulp van een laser kan de bodem weer goed geëgaliseerd worden.

VOORKOMEN ONTMENGING

Als de bodem onvoldoende wordt onderhouden met bewateren en slepen kan het ook zijn dat de stabiliteit verbeteraar langzaamaan ontmengt met het zandpakket. Je kunt dit eenvoudig zien gebeuren als de polyvlokken of vezels steeds meer op het zandpakket komen te liggen in plaats van er doorheen. Op dat moment is ontmenging opgetreden en dient de stabiliteit verbeteraar opnieuw vermengt te worden.

CONTROLE VAN DE BODEM

Bij correct onderhoud hoort ook dat je belangrijke elementen van de paardenbodem regelmatig controleert. Met name de drainage van de paardenbodem en de juiste laagdiktes.

Mocht er water op de paardenbodem blijven staan, kan het zijn dat de aanwezige drainage een onderhoudsbeurt nodig heeft. Door de jaren heen kan het systeem verstopt zijn geraakt door vervuiling of door fijne zandkorrels die in de drainagebuis vast zijn komen te zitten. Na verloop van tijd kan daardoor de werking van de verminderen. Regelmatig onderhoud aan de drainage kan je een hoop nattigheid besparen.

Als de buis geblokkeerd is, probeer die dan eerst handmatig schoon te maken. Lukt dit niet, dan kan het drainagesysteem ook machinaal worden doorgespoten. Vaak kunnen deze werkzaamheden worden uitgevoerd door een rioolbedrijf of gespecialiseerde drainagebedrijven.

Een ander belangrijk punt dat regelmatig moet worden gecheckt is de juiste laagdikte van de toplaag. Controleer regelmatig of de bodem (overal) nog gelijk is door met een meetlat op verschillende plekken de toplaag diepte te meten. Door het slepen en het gebruik van de bodem kan het voorkomen dat sommige plekken zwaarder worden belast dan andere. Mocht je merken dat de laagdiktes te veel gaan variëren, dan is het zaak om de bodem opnieuw te egaliseren zodat de eigenschappen overal gelijk blijven.

Wil je meer kennis opdoen over paarden- en/of paddockbodems? Bekijk dan de ebooks van Zandcompleet: https://www.zandcompleet.nl/categorie/manegebodem/ebook/

In theorie zou het ideaal zijn: een rijbodem ook gebruiken als paddock. Zeker als de ruimte en/of het budget beperkt is. Je hebt minder aanlegkosten, er is minder ruimte nodig en de bodem wordt efficiënter gebruikt. Want hoe zonde is het als een rijbodem het grootste gedeelte van de dag leegstaat, terwijl deze ook tegelijk als verblijfplaats van de paarden zou kunnen worden gebruikt? Zeker voor privéstallen waar weinig paarden staan zou het een uitkomst zijn.

Niet voor niets krijgen wij dus vaak de vraag: ‘Kan ik mijn rijbodem ook gebruiken als paddock?’

Theorie ten opzichte van de praktijk

Vanuit het bodemperspectief is ons antwoord in principe ‘nee’. Toch zien we in de praktijk dat een rijbodem en paddock regelmatig met elkaar worden gecombineerd. Het kan dus wel. Maar het schept met name voor de rijfunctionaliteit niet de ideale omstandigheden.

Voor een paddock werken we idealiter met dikkere lagen in de toplaag van het paardenbakzand. 20cm zand is niet ongebruikelijk voor een paddock. Voor een rijbodem gaan we liever niet dikker dan 15cm. Want hoe dikker het zandpakket, hoe lastiger het is om de bodem te laten stabiliseren.

Bovendien is het rollen, spelen, mesten en eten, wat in de paddock gebeurt, niet bevorderlijk voor de stabiliteit van de bodem. Eenmaal gelegd, wil je rijbodem eigenlijk zoveel mogelijk met rust laten: om de toplaag stabiel en egaal te houden. Terwijl je in een paddock juist graven, rollen en spelen wilt kunnen faciliteren.

Als je de mogelijkheid hebt, zou ons advies dus zijn om de twee bodems niet te combineren. Kun je in praktijk niet anders? Dan helpt het om je verwachtingen ten aanzien van de rijfunctionaliteit lager te stellen.

Hoe kun je het wél laten werken?

Als je geen andere mogelijkheid hebt en je wilt paddock en rijbodem toch met elkaar combineren, dan zijn de volgende zaken belangrijk:

• Verwijder dagelijks, liefst twee keer per dag, de mest of gemorst ruwvoer. Dit voorkomt vervuiling van het zandpakket.
• Houd rekening met groter onderhoud. Doordat de bodem intensiever gebruikt wordt, dien je zandlagen eerder te verversen, los te trekken of bij te vullen.
• Als je paarden graven, tijdig de kuilen dichtmaken.
• Extra slepen. Probeer de bodem zo egaal mogelijk te houden.
• Stel je verwachtingen ten aanzien van de stabiliteit bij. Een bodem die gebruikt wordt als verblijfplaats voor paarden zal minder stabiel zijn. Hou hier rekening mee in je verwachtingen. Met name in de zomer en in droge periodes zal de bodem de grootste stabiliteitsproblemen tonen: het zandpakket wordt dan snel te los.
• Zorg voor een goede vochtbalans (zoals een beregeningsinstallatie).

Longeren of grondwerken in een paddock

Hoe zit het dan met andere functies in combinatie met een paddock? Is de bodem geschikt om te longeren? Of grondwerk te doen?

Allereerst is ook dit afhankelijk van het type bodem en de gekozen opbouw. Grondwerk, op een rustige manier, is prima uit te voeren in een paddock. Daarvoor is een iets zwaardere bodem minder van belang dan wanneer het paard intensief getraind wordt. Pas op het moment dat de paddock intensiever wordt belast, bij draven en galopperen, wordt de bodemkwaliteit belangrijker.

Longeren geeft vooral veel zijwaartse krachten op de toplaag. De bodem dient dit voldoende te kunnen opvangen.

Een bodem die te zwaar is geeft veel belasting op de paardenbenen. Zakt het paard verder weg dan de koot weg? Dan is de bodem eigenlijk te zwaar voor actief en regelmatig werk.

Meer leren over paardenbodems?

In onze ebooks delen we onze jarenlange ervaring in de paardenbodems. We hebben twee boeken geschreven, over paddocks voor paarden en rijbodems. In beide ebooks delen we onafhankelijk onze kennis en alle ins en outs over de opbouw van deze twee type paardenbodems.

Andere artikelen over paardenbodems:

Het belang van water

Huh, zandkastelen? We gaan het toch hebben over paardenbodems? Klopt. En daarom wil ik graag starten met een zandkasteel. Als je ooit een zandkasteel hebt proberen te maken op het strand of in een zandbak dan ervaar je al snel dat het belangrijk is dat het zand een beetje ‘plakt’, of verbinding heeft. Als het zand te los is, is het onmogelijk om een zandkasteel te maken.

Als zand niet plakt kun je niets bouwen. Om het te laten binden maken we daarom het zand nat. Ditzelfde fenomeen zie je aan de kust. In de vloedlijn is het zand stukken stabieler dan richting de duinen waar het vooral los zand is. Het geheim zit hem dus in het water. En dat water, dat wordt nu nog net te vaak vergeten in paardenbodems.

Water en paardenbodems

Een goede paardenbodem bestaat gemiddeld genomen voor 15% uit vocht. Nu is dat lastig te meten, dus is het vooral ervaring opdoen voor je eigen bodem. De hoeveelheid water die nodig is, is afhankelijk van de weersomstandigheden, de locatie en de omgeving. Staan er veel grote bomen rondom je paardenbodem dan bestaat de kans dat de wortels van de bodem al het water snel(ler) uit de bodem trekken. Sommige delen kunnen dan droger/ losser zijn dan andere delen.

Maar ook met warm zonnig weer en wind droogt de bodem sneller uit. Allemaal factoren om rekening mee te houden in het behouden van de juiste vochtbalans in zand.

Alle zandsoorten drogen uit zonder voldoende vocht. Sommige zandsoorten zullen iets zwaarder worden dan andere, maar vocht is voor ieder zandsoort belangrijk.

De eerste vraag die wij dan ook stellen aan klanten die hun bodem te zwaar vinden. Hoe is de waterhuishouding en hoe onderhoud je deze? Is de bodem in natte periodes namelijk wel goed, maar enkel in droge periodes niet, dan bestaat de kans dat met het zand niets mis is, maar dat de vochtbalans niet in orde is.

Hoe goed bewateren?

Een paardenbodem bewateren kan op twee manieren. Enerzijds door middel van sproeien van bovenaf en anderzijds via een eb- en vloedsysteem. Een eb en vloedsysteem is niets meer dan een systeem om van onderaf de bodem te voorzien van de juiste vochtbalans. De vochtbalans is hierbij iets beter te reguleren. Toch is sproeien van bovenaf nog steeds de meeste gebruikte manier van bewateren.

Als je sproeit is het belangrijk om regelmatig te sproeien en niet af en toe heel veel en dan de bodem weer volledig te laten uitdrogen. Dus liever iedere dag een beetje, dan eens in de zoveel dagen heel veel. Balans is het toverwoord. Zorg hierbij dat de bodem egaal bewaterd wordt en dat de bodem vlak ligt.

Een stabiliteitverbeteraar in plaats van water?

Een stabiliteitverbeteraar, zoals tapijtvezels ondersteunt in de paardenbodem voor meer verbinding. Het zand zal door de toepassing van een vezelverbinding minder snel zwaar worden. Het dient als een soort bewapening.

Ondanks dat de bodem zeker zal verbeteren met enkel het gebruik van een vezel, blijft bewateren en goed onderhoud noodzakelijk. Zand wat te ver uitdroogt verliest zijn binding, dus ook met een stabiliteitverbeteraar. Je kunt dit makkelijk herkennen wanneer de vezels en vlokken te veel bovenop liggen in plaats van vermengd door de toplaag. Het advies is dan om de stabiltiteitverbeteraar opnieuw te vermengen en de vochtbalans beter op peil te houden.

Wil je meer kennis opdoen over paardenbodems? Bekijk dan de ebooks van Zandcompleet

Meer artikelen van Zandcompleet:

KOLTEC -de specialist in schrikdraadapparaten- gaat al even mee. Het bedrijf werd in 1942 opgericht en focust zich vanaf 1945 volledig op de productie en toepassing van elektrische afrasteringen. Met eigen spuitgietmachines, trafowikkelaars en printplatenproductie heeft KOLTEC de productontwikkeling en productie in eigen huis.

Dat het bedrijf over alle benodigde expertise beschikt, bewijst directeur/eigenaar Hilko Dammer in het gesprek dat we met hem voeren. ‘Om elektrische afrasteringen zo effectief mogelijk te maken, is de keuze voor het juiste schrikdraadapparaat enorm belangrijk. Het product moet passend zijn bij de doelstelling van de afrastering, bij het diertype, gebruikte materialen en bij de omgevingsfactoren. Je kunt je voorstellen dat je met een sterker schrikdraadapparaat een langere afrasteringslengte kunt voeden, maar factoren zoals bijvoorbeeld aangroei van gras en onkruid vragen meer vermogen en beperken de maximale afrasteringslengte. We doen er alles aan om onze producten praktisch in te vullen. Zo maken we bijvoorbeeld voorgemonteerde oplossingen die installateurs helpen sneller een afrastering op te bouwen.  Hiermee kunnen zij op hun beurt hun installatieprijs laag houden.’

Focus op één product
‘De focus van ons familiebedrijf ligt volledig op schrikdraadapparatuur en aanverwante producten. Dat is uniek ten opzichte van andere aanbieders van dit soort apparatuur.’ Hilko vindt het belangrijk om te noemen dat de producten van KOLTEC op en top Nederlands zijn. ‘KOLTEC is een Nederlandse producent, werkt ook samen met lokale, gespecialiseerde productiebedrijven en koopt waar mogelijk haar onderdelen in Nederland in. Als je grondstoffen en/of onderdelen in Nederland kunt kopen, dan heeft dat onze voorkeur.’

Over KOLTEC
De kernwaardes van dit Brabantse bedrijf passen perfect bij de indruk die wij van KOLTEC krijgen. ‘In de eerste plaats zijn we dankzij onze geringe omvang van veertien man erg flexibel. We kunnen binnen onze productie snel schakelen op de behoefte van de klant. Dat we oplossingen met onze producten weten te creëren die niet standaard zijn, bijvoorbeeld voor het Wereld Natuur Fonds en dierentuinen, onderschrijft dat we tevens creatief zijn,’ aldus Hilko. ‘Daarnaast staat kwaliteit bij ons hoog in het vaandel, een kernwaarde die door onze ISO-certificering wordt bekrachtigd. De apparaten worden allemaal geleverd met vijf jaar garantie. Verder is KOLTEC ook een sociaal bedrijf. Sociaal naar onze medewerkers en wij bieden werk aan lokale dagopvang voor gehandicapten en sociale werkvoorzieningschappen. Als bedrijf doen we ook veel om onze productie duurzaam te produceren en te laten functioneren. Onze hele elektriciteitsbehoefte wordt ruimschoots gedekt door de stroomproductie uit zonnepanelen die op het dak van het bedrijfspand liggen. Maar de apparaten die we produceren moeten ook zuinig in gebruik zijn, zeker als ze functioneren op een batterij, accu of in combinatie met een zonnepaneel.’

Meer informatie: Website KOLTEC

Tekst: Marieke Pool | Fotografie: Renate Vos Fotografie